در آن زمان حضرت امام (ره) مبلغ یک میلیون تومان به عنوان بودجه در اختیار دانشگاه آزاد قرار دادند و دانشگاه کار خود را با یک ساختمان کوچک آغاز کرد اما اکنون پس از 29 سال، هزاران میلیارد سرمایه و صدها هزار مترمربع ساختمان دانشگاهی در اختیار دارد.
اگرچه توسعه و اداره چنین مجموعه بزرگی زحمات فروانی را به دنبال داشته است اما برخی مسائل تکان دهنده که در ماجرای تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد مشخص شد از نقاط تاریک مدیریت سه دهه ای جاسبی بر دانشگاه آزاد حکایت دارد.
گسترش بی حساب و کتاب دانشگاه آزاد زمینه ساز مشکلات دانشگاه
گسترش بی حد و حصر و بی حساب و کتاب دانشگاه آزاد در رشته های تحصیلی، ساخت و سازها، جلب حمایت از میانبرهای قانونی و غیرقانونی، جلب حمایت به کمک ارائه امتیازات آموزشی و علمی از ارکانی که باید در مسیرهای قانونگذاری حرکت می کردند، زمینه ساز مشکلات بسیاری برای بخش هایی از مدیریت کشور شد.
انحراف از مسیر آموزش عالی نتیجه عدم نظارت بر دانشگاه آزاد
سالهای دهه 60 و 70 برای دانشگاه آزاد سالهای توسعه کمی بود اما خرید زمین در شهرستانهای دورافتاده، درس دادن کارشناسی ارشدها در دانشگاه، دعوای استادان دانشگاههای دولتی و زیر سئوال بردن نظام آموزشی جدید، گلایه های روز افزون از شهریه ها و عدم رسیدگی به وضعیت دانشجویان در شهرهای دورافتاده، زمزمه های بسیاری را ایجاد کرد که دانشگاه آزاد از مسیر نظام آموزش عالی منحرف شود.
همچنین در سالهای دهه 70 تشکل های دانشجویی به انتقاد از فضای بسته دانشگاهی در دانشگاه آزاد و طولانی بودن ریاست این دانشگاه و عدم انتخابی بودن آن پرداختند.
دلیل اصلی ادامه تحصیل دانشجویان در دانشگاه آزاد
هرچند این انتقادات مجال بروز نمی یافت اما نشان دهنده این موضوع بود که اغلب دانشجویان این دانشگاه نه به دلیل انتخاب دانشگاه آزاد به عنوان یک دانشگاه برتر یا ویژه بلکه به دلیل پذیرفته نشدن در دانشگاههای دولتی، این نظام آموزشی را برای ادامه تحصیلات عالیه انتخاب کرده بودند.
در همان سالها گزارشهایی جسته و گریخته در روزنامه های آن زمان درباره فسادهای ناشی از وجود دانشگاه آزاد در شهرهای کوچک که گریبانگیر خانواده ها شده بود، منتشر می شد.
انتصابات فامیلی در دانشگاه آزاد
انتصابات فامیلی جاسبی در راس واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی دیگر به طنز بدل شده بود. همه می دانستند که رئیس یک واحد دانشگاهی یا باید از بستگان جاسبی یا از بستگان همسر جاسبی باشد. این انتصابات در حوزه های مدیریتی هم ادامه داشت و نزدیکان جاسبی مهمترین مسئولیت ها را برعهده گرفتند که این موضوع به شبهات در این دانشگاه دامن می زد.
در این میان گزارش هایی از خرید زمین در شهرستان ها به نفع دانشگاه و با قیمت های پایین شنیده می شد، موضوعی که از یک نجوای روزنامه ای به یک واقعیت در سخنان خود جاسبی بدل شد.
خرید زمین با قیمت پایین برای ساختن دانشگاه آزاد
جاسبی بارها در نشست معاونان خود تاکید کرده است که نیمی از زمین های دانشگاه آزاد سند مالکیت منگوله دار ندارند و از مدیران عمرانی خواست اسناد زمین ها را قطعی کنند تا مشکلی پیش نیاید. اما موضوع زمین های دانشگاه آزاد بعدها به مشکل اساسی تبدیل شد و ابعاد تازه ای نظیر زمین خواری در دهه 80 را به وجود آورد. این مورد، با انتشار فیلمی از تعدی به زمین های ساکنان منطقه حصارک پونک به اوج خود رسید.
در آن زمان پرونده مناقشات هادوی - نخستین دادستان جمهوری اسلامی ایران و عبدالله جاسبی بر سر زمین هایی بالغ بر 300 هزار مترمربع رسانه ای شد و نشان داد که دانشگاه آزاد و جاسبی سابقه طولانی در این گونه مناقشات دارند.
جاسبی در سودای ریاست جمهوری
جاسبی جزء معدود افرادی بود که علاوه بر عضویت در حزب موتلفه اسلامی، رابطه بسیار خوبی با احزاب دیگر از جمله کارگزاران سازندگی داشت و در عین حال سعی می کرد در میان گرایش های مختلف سیاسی در کشور حرکت سینوسی (مواج) داشته باشد.
با این وجود جاسبی تلاش می کرد در برهه های زمانی مهم در کشور بویژه زمان انتخابات، از امکانات دانشگاه آزاد و پتانسیل نیروی جوان و دانشجو برای تبلیغات گرایش مورد علاقه خود استفاده کند. همچنین در جریان انتخابات ریاست جمهوری 88 و جریان فتنه پس از آن نیز مشخص شد که دانشگاه آزاد و برخی مسئولین آن در جریان فتنه دست داشتند.
خود جاسبی نیز 2 بار سودای ریاست جمهوری را در سر پروراند. جاسبی یکبار در سال 72 به رقابت با هاشمی رفسنجانی و یکبار دیگر در سال 80 در انتخابات ریاست جمهوری به رقابت با سیدمحمدخاتمی پرداخت.
تهیه 40 جلد گزارش تحقیق و تفحص از عملکرد دانشگاه آزاد
مهمترین موضوعات تخلفات دانشگاه آزاد در مجلس شورای اسلامی دوره هفتم به تحقیق و تفحص رسید. پرونده تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد اسلامی از سوی برخی نمایندگان مطرح شد و در نهایت پس از تهیه بیش از 40 جلد گزارش، در مجلس قرائت نشد. این در حالی بود که نمایندگان تهیه کننده طرح تحقیق و تفحص معتقد بودند که سایر نمایندگانی که مانع خواندن این گزارش در صحن علنی مجلس شدند، به گونه ای وامدار دانشگاه آزاد بودند.
در گزارش تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد به این نکته اشاره شده است که جاسبى در جمع مدیران این دانشگاه می گوید: این همه به نمایندگان سرویس مى دهیم، متقابلاً ما باید از حمایت نمایندگان برخوردار باشیم، این طور نباشد که جاده یک طرفه باشد و ما سرویس بدهیم اما از آن طرف ما چیزى نخواهیم.
میز شلوغ جاسبی نتیجه وامداری برخی نمایندگان مجلس
این موضوع که برخی از نمایندگان معتقد بودند میز جاسبی در روزهای ملاقات سه شنبه ها در مجلس از میز نمایندگان شلوغ تر بود، نکته مورد توجه ای است که نشان می دهد بسیاری از نمایندگان به دلیل تحصیل خود و یا فرزندانشان در دانشگاه آزاد، نقل و انتقال فرزندان و افراد خانواده از یک واحد به واحد دیگر، تخفیف های شهریه ای و یا ایجاد دانشگاه در شهرهایی که آنها نمایندگی آن را برعهده داشتند، وام دار دانشگاه آزاد شده بودند.
جاسبی با اینکه در حرف از تحقیق و تفحص استقبال می کرد اما در عمل تاکید می کرد که دانشگاه آزاد موسسه ای غیر دولتی است و نمایندگان نمی توانند در این موسسه تحقیق کنند و در نامه ای رسمی مخالفت خود را اعلام کرده بود.
پاره ای از تخلفات دانشگاه آزاد در گزارش تحقیق و تفحص
گزارش تحقیق و تفحص به بخشهای مختلفی تقسیم می شود و بخش عمده ای از آن به تخلفات اداری و مالی دانشگاه آزاد اشاره می کند.
پرونده فروش سئوالات کنکور دانشگاه آزاد در سال 82، به کارگیری افرادی بدون داشتن صلاحیت علمی کافی به عنوان عضو هیئت علمی، تملک زمین ها و زدن برخی املاک دانشگاه به نام جاسبی، عدم تصویب هرساله شهریه، عدم نظارت بر عملکرد دانشگاه آزاد، ارائه مدارک تحصیلی به عناصری که دستی در قدرت دارند، زمین خواری دانشگاه آزاد، دریافت بی ضابطه مجوز تاسیس رشته، تدریس دروس سطوح کارشناسی و کارشناسی ارشد از سوی مربیان آموزشی که حداقل سابقه کاری را داشتند و ... تنها گوشه های کوچکی از این تخلفات بود که در گزارشهای مختلف سازمان بازرسی کل کشور هم به آن اشاره شده بود. گزارش تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد در نهایت تهیه شد اما در صحن علنی مجلس قرائت نشد که از این موضوع به عنوان نقطه تاریک مجلس هفتم یاد می شود.
خرداد 87، گزارش تحقیق و تفحص از قوه قضاییه در صحن علنی مجلس قرائت شد که در آن به پاره ای از تخلفات دانشگاه آزاد نیز مانند فروش سئوالات کنکور دانشگاه آزاد در سالهای 82 و 83 اشاره شد.
آغاز کار دولت نهم و داستان شهریه دانشگاه آزاد در سفرهای استانی
پس از آغاز به کار دولت نهم، رئیس جمهور چندین بار وضعیت شهریه های دانشگاه آزاد را در سفرهای استانی مختلف مورد انتقاد قرار داد و در جمع دانشجویان دانشگاههای ایلام نیز عنوان کرد که اگر جاسبی شهریه دانشگاه آزاد را پائین نیاورد، جریمه می شود.
با این وجود شاید طرح موضوع شهریه ها یکی از بهترین راه های فرار از پاسخگویی درباره کیفیت آموزش در دانشگاه آزاد و یا اشکالات مدیریتی و همچنین تخلفات اداری و مالی را پیش روی جاسبی گشود. همه نگاه ها از تحقیق و تفحص، زمین های هادوی و مدیریت پر اشکال، به سوی شهریه ها رفت و جالب تر اینکه ماجرای شهریه ها هم به فراموشی سپرده شد و روال عادی اخذ شهریه ها و افزایش درصدهای سالانه در این دانشگاه ادامه یافت.
تصمیم ناگهانی برای وقف دانشگاه آزاد و پیامدهای آن
اما تصمیم ناگهانی هیئت موسس دانشگاه آزاد اسلامی در دی ماه سال 88 مبنی بر وقف این دانشگاه، نشان داد که مسئولان این دانشگاه به موضوعی فراتر از تغییرات مدیریتی فکر می کنند و برای خروج از دایره نظارتی، نهادهای قانونی نظارتی، راهی را به عنوان وقف پیدا کرده اند.
اما با نامه مقام معظم رهبری درباره وقف، اشکال وقف برشمرده و تاکید شد که علاوه بر اینکه وقف دانشگاه آزاد از لحاظ فقهی و حقوقی صحیح نیست، شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز باید با توجه به ماهیت غیرخصوصی و غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی بندهای 5 و 10 مصوبه جدید شورا درباره اساسنامه این دانشگاه را مورد بررسی مجدد قرار داده و اصلاح کنند.
بازشدن راه فرار جاسبی با سیاسی شدن فضای برخورد با دانشگاه آزاد
با سیاسی شدن فضای برخورد با دانشگاه آزاد و دو قطبی شدن فضا، راه فرار برای جاسبی باز شد. جاسبی که تا پیش از دولت نهم با دولت ها و روسای آنها مشکلی نداشت حال با چالشی مواجه شده بود که سعی داشت با کمترین هزینه از آن عبور کند. عمل و عکس العمل رئیس دولت و رئیس دانشگاه آزاد فضا را به سمتی برده بود که دیگر موضوع تخلفات و یا مشکلات آن کمتر دیده می شد و برخورد با دانشگاه آزاد و جاسبی به این دلیل گذاشته می شد که چون رئیس دولت با وی مخالف است، با او برخورد می کند که این موضوع خواسته درونی جاسبی هم بود.
اما با این وجود، مخالفت ها و برخورد های لفظی در عمل جای خود را به همکاری داده بود و بسیاری از مدیران حوزه آموزشی دولت نهم و دهم از میان مدیران دانشگاه آزاد انتخاب شده بودند. این موضوع به گونه ای در اذهان متبادر می شد که موضوع دانشگاه آزاد و مشکلات آن مهم نیست بلکه تنها شخص جاسبی و نبودن وی برای دولت مهم است.
آغاز تغییرات اساسنامه دانشگاه آزاد در سال 87
پس از آنکه موضوع تغییرات اساسنامه دانشگاه آزاد اسلامی در آبان ماه سال 87 در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شد، مسایل مربوط به مدیریت در اصلاحیه اساسنامه این دانشگاه مورد توجه قرار گرفت و شیوه انتخاب مدیران و انتخاب هیئتهای امنای دانشگاه، مورد تاکید قرار گرفت.
در حالی که دکتر محمدمهدی زاهدی وزیر علوم، دولت نهم موضوع تغییر جاسبی از ریاست دانشگاه آزاد اسلامی را رد می کرد و معتقد بود تغییر ریاست دانشگاه آزاد در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح نشده است. اما پس از اصلاح اولیه اساسنامه دانشگاه آزاد، نخستین موضوعی که مطرح شد، تغییر ریاست دانشگاه آزاد بود.
13 ماه تا برگزاری جلسه برای تغییر ریاست دانشگاه آزاد
اساسنامه دانشگاه آزاد آبان 89 اصلاح شد و در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید اما از آن زمان 13 ماه گذشت تا اولین جلسه هیئت امنای دانشگاه آزاد برای تعیین ریاست دانشگاه تشکیل شود.
جلسه 30 آذر 90 تشکیل شد اما تنها در آن، آیت الله هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس هیئت امنای دانشگاه آزاد انتخاب شد و تعیین رئیس به جلسه 21 دی ماه 90 موکول شد. جلسه ای که تکلیف رئیس بعدی دانشگاه آزاد را پس از تصدی گری 29 ساله جاسبی مشخص کرد.
در این جلسه به گفته دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در آن فرهاد دانشجو که از جانب هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی برای تصدی ریاست این دانشگاه به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی شده بود با رای اعتماد قاطع اعضای این شورا، برای یک دوره چهار ساله به ریاست دانشگاه آزاد منصوب شد.
ثبات مدیریت یا ...
پس از سال 1361 که جاسبی از آن به عنوان سال پایه گذاری دانشگاه نام می برد، شاید سال 1390 نیز بار دیگر در حافظه تاریخی دانشگاه آزاد حک شود. سالی که دانشگاه آزاد در آن، دومین رئیس را در آغاز دهه چهارم فعالیت خود را شناخت.
ثبات مدیریت اگر چه یکی از مزیت ها برای رشد و توسعه تلقی می شود و برای دانشگاه آزاد نیز می توانست فرصت بهتری را برای رشد فراهم آورد، اما از سوی دیگر طولانی شدن مدیریت بدون ابزارهای نظارتی ممکن است زمینه ساز به وجود آمدن فسادهای مالی، اداری و ... در سیستم شود.
اگرچه مدیریت جاسبی در دانشگاه آزاد به پایان رسید اما افکار عمومی همچنان در انتظار بررسی اتهامات وارد شده به مدیریت وقت دانشگاه هستند.
